Ambalajlama Makinaları
Ambalaj endüstrisinde ambalajlama makineleri, ambalaj kullananlara ürün doldurma, ambalaj tipini, boyutunu, şeklini, kapaklarını değiştirme ve kontrolünü kolay ve çabuk şekilde sağlar. Ambalaj üreticisiyle ambalaj makine üreticisi iletişim içinde çalışmak zorundadır. Ambalajlama makinesi üreticisi günümüzde değişen ambalaj eğilimlerini ve malzemelerdeki gelişmeleri çok yakından izlemelidir. Bir makine üreticisi, ürün ve ambalajlama işlemleri hakkında bilgisini sürekli yenilemeli, bu konudaki bilgileri yüzeysel olmamalıdır. Birçok üründe özellikle gıda konusunda, ürünün akışkanlığı, parça büyüklüğü, pil değeri, nitrat miktarı, gibi fiziki ve kimyasal özellikleri ve ürüne etki edebilecek ısı ve nem gibi çalışma koşullan bilinmelidir ki; doğru işleme yöntemi ve doğru makine belirlenebilsin.
Ambalaj üretim hatları teknolojisi elektronik, hidrolik ve bilgisayar bilimlerini bilen makine mühendislerinin çalışma alanlarına girer. Verimliliği ve paketleme hattını etkileyen başlıca faktörler; kullanılan makine ve makinelerin, amaca uygunluğu, gereken çıktı hızları, duraksamaların frekansı ve tekrar çalışma için gereken zaman ve operatörlerin beceri ve sayıları. Makine fonksiyonları, bir takım bölümlere ayrılabilir, Ürün işleme bölümü, paket işleme bolümü, makine bölümü, kontrol sistemleri, zamanlama sistemleri, yağlama sistemleri, güç aktarımı, tanımlandıktan sonra bu sistemler üretim amaçları ve verimlilik için analiz edilebilirler. En önemli parçalardan biri olan zamanlama sistemi, genellikle, her yapılan paketlemede belirli bir dönüş yapar ve kalibrasyonu önemli bir işlemdir. Kontrol sisteminde, en basit olarak başlama düğmesine basılarak bir ana motor çalışma devrini başlatır. Karışık kontrol sistemlerinde, çalışma üniteleri, stratejik noktalara yerleştirilmiş sensörler tarafından bölüm bölüm çalıştırılırlar. Esnek yapılı ambalaj makineleri için geliştirilmiş elektronik parçaların teknolojisi çok ilerlemiştir. Ürün ve paketleme sistemleri, kolay anlaşılabilir ancak makine yapısı, güç aktarımı ve yağlama sistemleri bu konularda uzmanlaşmış personel tarafından bakım yapılabilir. Üretimdeki duraksamaların belli başlı üç nedeni olabilir:
1- Makine parçalarının eskime, yıpranma, kötü ayarlama, yapıştırıcı uygulayıcılarının temizlenmemesi ve diğer nedenler.
2- Ürünlerde, makinenin limitlerinin dışına taşan boyut, yetersiz ağırlık ve hacimsel kontrol, benzer faktörler yüzünden meydana gelen duraksamalar.
3- Ambalajlama malzemeleri problemleri, malzeme rulolarının ya da magazinlerin yüklenmesinin unutulmaması, ambalajlama malzemelerinin belirtilen toleranslara uymaması ya da değişken özellikler göstermeleri nedeniyle oluşabilirler.
İyi bir bakım, ikinci faktörü kabul edilebilir seviyelere indirebilir. Ayrıca ürün boyutlarının ortalamasının %50 daha büyük ve %50 daha küçük olacakları anlamına geldiği unutulmamalıdır. Spesifikasyon dışı malzemelerin neden olduğu duraksamalar, zor kontrol altına alınabilir ve malzeme üreticisi firmalarla yakın temas gereklidir.
Makinelerin çalışmasını etkileyen malzeme özelliklerinin teşhisi aynı derecede önemlidir. Bu alanda çalışma malzemeleri özelliklerinin hangi makine parametreleriyle ilişkili olduğunu ve yumuşak bir çalışma için kritik özelliklerin sınır değerlerinin bilinmesi gerekir. Bu özellikler es-nek, sertlik, sürtünme kal sayısı, elastikiyet ve diğerleri olabilir. Bu değerlerin ölçümü için gerekli araçlar geliştirilerek ve malzeme üreticilerinin kullanımına sunulmuştur. Bilgisayar destekli üretim daha az, operatörlü çalışmaya olanak tanırken malzemelerin kritik özelliklerini kaybetmeden üretim olanaklarını sağlar. Bu gelişmeler, paketleme operatörlerinin tip ve özelliklerini etkiledi. Bilgisayar destekli ambalajlama hattında makine operatörü, hataları monitörden takip ederek daha rahat eder. Bu nedenle bilgisayar destekli ambalajlama makinesinin operatörünün daha az. eğitime gereksimi varken bakım personelinin ise; çok daha iyi eğitim ya da özelliklere gereksinimi vardır. Bu bilgiler, yalnızca bir ambalajlama makinesinin çalıştığı durumlar için geçerli. Ancak bir firmada iki, üç dört hatta beş ambalajlama makinesi bir arada çalışabilir. Burada makinelerin birleşik hat verimliliğinin seri bir biçimde olmasıdır. Örnek olarak üç makine her biri %90 verimlilikte çalışırken toplam hat verimliliği yalnızca %70 civarındadır. Ambalaj hattı için verilen son kararlar da verimlilik, öncelikle göz önüne alınmalıdır. Diğer anımsanması gereken konu, ürün ve ambalaj için gerekecek malzemelerin maliyetinin yıllar içinde makine alış fiyatının çok üstünde olacağıdır. Yapılacak olan paketlemenin tipi ve şekli kararlaştırıldıktan sonra alınacak kararlar kısaca şöyle olabilir; ön ambalajlama hattının yapılacak işlemler açısından göz önüne alınmalı, performans açısından her operasyon ayrı değerlendirilmelidir; şirket mühendisleri, makine yapımcıları ve malzeme üreticileri ile gereken diyalogun kurulması şarttır.
Ambalaj makineleri sağlamanın yöntemi, normal olarak iki farklı spesifikasyon olmasını gerekli kılar. İlk spesifikasyon, bir ya da birden fazla makine üreticisine fiyat teklifi talebiyle gönderilir. İkinci spesifikasyon ise teklif alınıp değerlendirildikten sonra yazılır. İkinci spesifikasyon, gerçek satın almanın bir bölümünü oluşturur.
Teklil ve satın alma için verilen spesifikasyonlar arasındaki temel fark, teklif için verilen spesifikasyonların performans ile bağlantılı olmasıdır, yani makinenin yapacağı ve makineden beklenenlerin listesi. Diğer taraftan satın alma spesifikasyonları satıcı ve alıcı arasında tartışılan ve satın alınmasına karar verilen bir donanınım ayrıntılı tanımını içerir.
Teklif Almak İçin Verilen Temel Kriterler
Bir makine üreticisinden teklif istemek için öncelikle şu bilgileri vermek gerekir:
Her makine üreticisinin standart üretimi bulunur. Bu nedenle, müşteri kendi gereksinimine en yakın standart makine fiyatlarıyla isteklerini içeren makine maliyetini sormalıdır.
Makine teklif almak için hazırlanan bir spesifikasyonda makinenin özelliklerinin kullanıcının gereksinimi göz. önüne alınarak tanımı; bir makinenin bu gereksinimleri nasıl karşılayacağından daha önemlidir. Örneğin bir makinenin üretim hızı, randımanı belirlenirken bunun elektrik motoruyla mı hidrolik olarak mı ya da pünomatik olarak mı sağlanacağı, eğer gerçekten önemli değilse, bir koşul olarak ileri sürülmemeli. Bu gibi çalışma yöntemlerinin seçimi mümkün olduğu kadar makine üreticisine bırakılmalı. Böylelikle belki de standart üretimden ve fiyat indiriminden yararlanılması kendiliğinden oluşur. Aksi takdirde benzer makineler için daha yüksek bir fiyat teklifi ile karşılaşılma ya da yanlış bir makine satın alma riski ortaya çıkar.
Müşteri kendi gereksinimlerini ortaya koyarak ya da üretim koşul, olanak ve sınırlamalarını belirterek makine üreticisinin kendisine en iyi teklifi sunması için gerekli çerçeveyi çizer.
Makine üreticilerinden gelen teklifler çok dikkatli bir şekilde değerlendirilmelidir. Bu değerlendirmede en önemli kriter performans ve güvenilirliktir. Diğer taraftan yedek parça temini de oldukça önemli bir husustur. Ekonomik bir değerlendirme yapılırken, toplam maliyette salın alma, işletme, bakım maliyetleri ve yedek parça temini göz önüne alınmalıdır.
Makine satın alınma aşamasına gelindiğinde herhangi bir yanılgıya meydan vermemek yani yanlış bir seçim yapılmaması için satın alma formunun bir parçası olan makine spesifikasyonlarında daha da ayrıntıya inilerek bir satın alma manifestosu da denilebilecek satın alma emri spesifikasyonları çıkarılmalıdır. Bu üretici ile makineyi satın alacak taraflar arasında herhangi bir yanlış anlaşılmayı engelleyecek adeta bir kontrol mekanizmasıdır.
Makine Sağlanmasında Belirlenmesi Gereken Temel Kriterler
Makineyi satın alan ayrıntılı olarak hazırlanan spesifikasyonlara uyulup uyulmadığını sınayacak ya da deneyecek olanakları yok ise, böyle bir spesifikasyonu tanımlamaya da gerek yoktur.
Satın alman makine ve donanımın basit olması, kontrol testinin de basit olmasını beraberinde getirir. Ama satın alman karmaşık bir makine ya da komple bir fabrika oluşturmayı içeriyorsa, müşterinin bu makineleri müşterinin bu makineleri sınayacak teknik bilgisi ve olanakları olmayabilir ve dolayısıyla satın aldığı şeyin bedelini ödediği makine olup olmadığını anlaması da zordur. Bu aşamada, gerçekçi bir makine spesifikasyonu oluşturmak için karşımıza çok zor fakat yanıtlanması zorunlu iki soru çıkar.
1. Alıcı (müşteri) tarafından kabul edilebilen ve makine üreticisi tarafından yapılabileceği oluru verilen performans sınırları nelerdir? (bundan genelde makinenin gerçek verimi ve hatalı ambalajların azamı sayısı kastedilir).
2. Makinenin performansını sınamanın gerçek kriterleri nelerdir ve bir kabul testi nasıl yapılır.
Kabul testi genellikle ya makine üreticisin ya da makineyi satın alanın fabrikasında yapılır. Satın alınan makine ne kadar karmaşık ve pahalı ise kabul testinin o kadar kapsamlı olması zorunludur. Bazı durumlarda üreticinin fabrikasındaki testler, üretim tamamlandıkça kademeli olarak yürütülür. Normal olarak bu kabul testi bir iki gün alır ve üreticinin müşteriye donanımı denemeye hazır olduğunu bildirmesinden sonra yapılır. Makineyi satın alan ise, üreticiye yeterli miktarda ambalaj malzemesi sağlamakla yükümlüdür. Kabul testinin müşterinin fabrikasında yapılması ise, daha kısa zamanda ve daha gerçekçi koşullarda yapılır. Makinenin eksik, kusur ve hataları üreticinin fabrikasında olduğu kadar, kolaylıkla saklanamaz.
Test yöntem ve kriterlerinin başarı yada başarısızlığının değerlendirilmesi için yine çok farklı yöntemler mevcuttur. Başarı kriterleri öncelikle daha önceden tanımlanmak ve spesifikasyonda belirtilmek koşuluyla, birbirinden çok farklıdır. Görünüm, yüzey işleme şekli, kritik boyutu, kumanda cihazlarının çalışması, kullanım kitabı ile uyumu, boyut değişikliği yapmanın hızı ve kolaylığı, maksimum devir hızı, belli bir zaman içinde üretim hızı ve randıman, üzerinde anlaşmaya varılan boyut ve diğer kriterlere göre üretim kalitesi testin değerlendirme unsurlarıdır. Makine üreticisi, makinenin varış yerinde kontrol edileceğini bilerek daha özenli çalışır.
